به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، یکصد و نودمین نشست موسسه پژوهشی میراث مکتوب با موضوع «اهمیت پژوهش‌های میدانی در تاریخ با رویکرد اسماعیلیه‌شناسی» عصر دوشنبه ۱۹ خرداد ۱۴۰۴ برگزار شد.در این نشست از کتاب «اسماعیلیان ایران، از سقوط الموت تا امروز با تکیه بر دوران معاصر» نوشته مریم معزی نیز رونمایی شد.
در این جلسه ابتدا اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب، شهرام یوسفی‌فر، عضو هیات‌علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران، و مریم معزی، پژوهشگر تاریخ ایران و مطالعات اسماعیلی و دانشیار پیشین گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد، سخن گفتند و پیام تصویری فرهاد دفتری، رئیس پیشین موسسه مطالعات اسماعیلی در لندن نیز پخش شد.
یوسفی‌فر گفت: حوزه مطالعاتی پژوهش‌های اسماعیلیه چند ویژگی دارد: نخست مطالعات دینی است که ویژگی برجسته بحث تمایز مذهبی آن‌هاست و دوم ویژگی سیاسی که وجه غالب سیاست و مذهب است.
وی افزود: در این کتاب بحث اسناد و پیدا کردن اسناد تاریخی اهمیت بسیاری دارد. همچنین توجه به جهان شیعه در زمان مورد نظر و بخش منبع‌شناسی ستودنی است.
یوسفی‌فر ادامه داد: تاریخ اسماعیلیان به نوعی به حاشیه‌رفتگان است و ارتباط اسماعیلیان با جوامع پیرامون اهمیت بسیاری دارد.
در ضرورت پژوهش‌های میدانی در تاریخ
مریم معزی… گفت: پژوهش میدانی (فیلد ستادی) نوع فعالانه‌ای از پژوهش (معمولا پژوهش کیفی یا آمیخته) است که برخلاف پژوهش‌های مبتنی بر آزمایشگاه یا منابع مکتوب در کتابخانه‌ها و در فضاهای بسته صورت نمی‌گیرد، بلکه پژوهشگر مستقیما به محل واقعی رویدادها و در میان مردمی می‌رود تا خودش دست به گردآوری داده‌های دست‌اول بپردازد.
وی به ابزار پژوهش میدانی اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین ابزار، جلب اعتماد مردم محلی است. مشاهده بدون پیش‌داوری اما با کنجکاوی بسیار. مستندسازی: عکاسی، فیلم‌برداری، کپی‌برداری، یادداشت مختصات جغرافیایی برای تهیه نقشه‌ها. مصاحبه و گفت‌وگو با خواص و عوام مردم محلی. پرسش‌نامه (در پژوهش‌های کمی یا آمیخته) و مشارکت فعال در کار و زندگی روزمره، آداب و رسوم و مناسک مردم محلی.
معزی با اشاره به کاربرد پژوهش میدانی در رشته‌های خاصی از تاریخ افزود: تاریخ‌های محلی، تاریخ دین و آئین‌های مذهبی، تاریخ نظامی، تاریخ شفاهی، تاریخ اجتماعی، فرهنگی و مردم‌نگاری‌های تاریخی، تاریخ هنر، معماری و شهرسازی. تاریخ اقتصادی و بازرگانی، تاریخ‌های محلی در سطح بسیار کوچک مانند تاریخ محلات یک شهر یا تاریخ روستایی (مایکروهیستری) رشته‌های تاریخ در پژوهش به شمار می‌آیند.
وی به راه‌های پژوهش میدانی در تاریخ نیز اشاره کرد و گفت: رفتن به مکان‌های تاریخی: مانند بناهای تاریخی، میدان‌های نبرد، دژها، راه‌های زیرزمینی، نوع آبیاری و ذخیره آب و مانند آن‌ها، دقت در وضعیت توپوگرافی، موقعیت راهبردی، تعیین اهمیت مکانی در زمان حوادث مورد نظر، مشاهده زمینه رویدادهای گذشته، بازدید از گورستان‌های عمومی به منظور دریافت قدمت حضور آنان در منطقه، پیوستگی‌ها و گسستگی‌های اقوام، بازدید از اماکن مذهبی، زیارتگاه‌ها و تاریخ‌گذاری آن‌ها به منظور یافتن ارتباط آن با مردم محلی، یافتن سنگ‌نوشته‌ها و نقش و نگارهای کنده‌شده بر روی صخره‌ها، مصاحبه با روحانیان، رهبران و مردم محلی برای گردآوری روایت‌های شفاهی و حافظه قومی، مشاهده و ثبت دقیق باورها و مناسک بازماندگان برای آگاهی از آداب و رسوم محلی و مقایسه با آداب و رسوم پیشین و آداب رسمی، جست‌وجوی دست‌نوشته‌های آنان در اشعار پراکنده و کتاب‌های دعاهای محلی و… راه‌های پژوهش میدانی در تاریخ است.
پس از سخنرانی‌ها برخی حاضران به طرح پرسش‌هایی پرداختند و سخنرانان درباره نکات مطرح‌شده توضیحاتی ارائه کردند.
در پایان نیز لوح تقدیر موسسه پژوهشی میراث مکتوب به خانم مریم معزی اهدا شد.
۲۵۹