به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روز ۱۶ خرداد ۱۳۵۷ صفحه اول مطبوعات خبر برکناری رئیس ساواک را در صفحه اول خود این‌گونه اطلاع دادند: «ارتشبد نصیری سفیر ایران در پاکستان شد»، «رئیس سازمان امنیت تغییر کرد»، «رئیس جدید سازمان امنیت». نعمت‌الله نصیری که مامور ابلاغ فرمان عزل دکتر مصدق بود اما به دلیل نبود هماهنگی اولیه، سه روز در بازدداشت ماند، از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ پله‌های ترقی را طی کرد و پس از کودتا به درجه سپهبدی و ریاست شهربانی کل کشور رسید. او همزمان با قیام ۱۵ خرداد با حفظ سمت، فرماندار نظامی تهران و حومه شد و در سرکوب این قیام نقش اساسی داشت. در بهمن ۱۳۴۳ و همزمان با نخست‌وزیری بلندمدت امیرعباس هویدا، نعمت‌الله نصیری نیز ریاست طویل‌المدت خود را بر سازمان اطلاعات و امنیت کشور آغاز کرد.
در زمان ریاست نصیری بر ساواک، این سازمان از تشکیلات کوچکی که چند صد تن عضو داشت، به دستگاه بزرگی با هزاران نیروی ثابت و عضو وابسته و خبرچین تبدیل شد.[۱] اما پس از انتصاب جمشید آموزگار به نخست‌وزیری در مرداد ۱۳۵۶ و تلاش وی برای برکنار کردن نصیری از ریاست ساواک، شکاف عمیقی بین ساواک و دولت پدیدار شد.[۲] به همین دلیل نعمت‌الله نصیری با بیش از ۱۳ سال ریاست بر مهم‌ترین سازمان اطلاعاتی و امنیتی رژیم پهلوی که نقش مهمی در تعقیب و سرکوب مخالفین داشت، در روز ۱۶ خرداد ۱۳۵۷ از ریاست ساواک برکنار و به عنوان سفیر به پاکستان فرستاده شد.
روزنامه اطلاعات در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۵۷ در صفحه اول خود با تیتر «رئیس جدید سازمان امنیت تعیین شد» در رابطه با این تغییر نوشته است: «امروز سپهبد ناصر مقدم به سمت معاون نخست‌وزیر و رئیس سازمان امنیت معرفی شد. شاهنشاه آریامهر قبل از ظهر امروز آقای جمشید آموزگار را در کاخ نیاوران به حضور پذیرفتند. در این شرفیابی آقای نخست‌وزیر تیمسار سپهبد ناصر مقدم را به سمت معاون نخست‌وزیر و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور به پیشگاه ملوکانه معرفی کرد.»[۳] سپس شرحی از سوابق و خدمات مقدم به سلطنت پهلوی داد. آن‌گاه در توضیح علت برکناری نصیری نوشت: «همان‌طوری که دیروز اطلاع دادیم تیمسار ارتشبد نصیری رئیس سابق سازمان امنیت به سمت سفیر شاهنشاه آریامهر به پاکستان میرود. گفته می‌شود تیمسار ارتشبد نصیری طی هفته آینده به حضور شاهنشاه آریامهر معرفی شده و سپس عازم اسلام‌آباد خواهد شد.»
روزنامه کیهان در روز ۱۶ خرداد ۱۳۵۷ تیتر میانی صفحه یک خود را به این موضوع اختصاص داد و نوشت: «رئیس سازمان امنیت تغییر کرد» و در صفحه دو همان شماره با بیان این‌که نصیری سفیر ایران در پاکستان شده است، توضیح داد: «وزارت امورخارجه امروز اعلام داشت به فرمان ملوکانه، تیمسار ارتشبد نعمت‌الله نصیری به عنوان سفیر شاهنشاه آریامهر در پاکستان تعیین و پذیرش ایشان واصل شده است. سفیر جدید ایران در پاکستان پس از معرفی به پیشگاه مبارک ملوکانه، به محل ماموریت عزیمت می‌نماید.»[۴] سپس شرح مختصری از زندگی نظامی و مسئولیت‌ها و فعالیت‌های نصیری در سمت‌های مختلف ازجمله ریاست ساواک ارائه داد.
تیتر نخست روزنامه آیندگان نیز در شماره ۳۱۳۶ روز ۱۷ خرداد ۱۳۵۷ با عنوان «رئس سازمان امنیت کشور تغییر کرد» به موضوع برکناری نصیری از ریاست ساواک و معرفی رئیس جدید این سازمان اختصاص یافت. آیندگان در این باره نوشت: «به فرمان شاهنشاه آریامهر نعمت‌الله نصیری معاون سابق نخست‌وزیر و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور به عنوان سفیر شاهنشاه آریامهر در پاکستان تعیین شد. به دنبال این تغییر، دیشب گفته شد رئیس تازه سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) امروز معرفی خواهد شد.»[۵] روزنامه آیندگان بدون انتشار خبر تکیه ناصر مقدم بر کرسی ریاست ساواک، به بیان شرح‌حال مختصری از زندگی حرفه‌ای نصیری و خدمات او به حکومت پهلوی پرداخت.
نعمت‌الله نصیری که بیش از ۱۳ سال ریاست ساواک را عهده‌دار بود از تاریخ ۱۶ خرداد ۱۳۵۷ به سمت سفیر جدید ایران در پاکستان منصوب شد تا ضمن دور بودن از صحنه سیاسی ایران، چهره جدیدی از ساواک با ریاست ناصر مقدم به مردم نشان داده شود. اما در مهر ۱۳۵۷ و برای فرونشاندن خشم مردم در دولت شریف‌امامی، نصیری به همراه چند کارگزار از کار برکنار شده حکومت پهلوی به تهران فراخوانده شد و به اتهام فساد مالی توسط دولت بازداشت و زندانی گردیدند. بازگشت نصیری از پاکستان و دستگیری وی با استعفای شریف‌امامی و روی کار آمدن ازهاری همزمان بود.
پی‌نوشت
۱- زهیری، علیرضا، عصر پهلوی به روایت اسناد، قم، معارف، چاپ اول، ۱۳۷۹، ص ۲۷۷
۲- موجانی، علی، فرهنگ رجال و کارگزاران دیپلماسی ایران، تهران، مرکز پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۱، ص ۹۸۵
۳- روزنامه اطلاعات، ۱۷ خرداد ۱۳۵۷، شماره ۱۵۶۳۰، صص ۱ و ۴
۴- روزنامه کیهان، ۱۶ خرداد ۱۳۵۷، شماره ۱۰۴۸۲، ص ۱
۵- روزنامه آیندگان، ۱۷ خرداد ۱۳۵۷، شماره ۳۱۳۶، ص ۱
۲۵۹